از نظر طرح و عملکرد هواپیماها را می‌توان به دو دسته هواپیما با بال ثابت و هواپیما با بال متحرک تقسیم کرد.
از نظر پیش‌رانش هواپیماها به دو دسته موتوردار و بی‌موتور تقسیم می‌شوند.
هواپیماهارا می‌توان از نظر کاربرد به دو دسته بخش کرد: هواپیمای نظامی و هواپیمای غیرنظامی.
فهرست مندرجات
|
بیشتر هواپیماهای امروزی به‌ویژه هواپیماهای مسافری در این دسته جای دارند.
منظور از بال ثابت آن است که بال هواپیما (بر خلاف هلیکوپتر) فقط در اثر پیش‌رانش نیروی برآر ایجاد می‌کند. اگرچه بال در بعضی هواپیماها برای جاگیری کمتر یا ملاحظات هواپویشی ممکن است باز و بسته شود ولی این‌گونه هواپیما را نیز دارای بال ثابت می‌شمارند چون باز و بسته شدن بال ایجاد نیروی برآر نمی‌کند.
در بال‌گردها نیروی برآر ناشی از چرخش بال یا پروانه در هوا است. هلیکوپتر یا بالگرد شناخته‌شده‌ترین هواپیما با بال متحرک است. هواچرخ نوع دیگری از این‌گونه هواپیما است. بعضی از هواپیماها مثل و-?? آسپری ویژگی‌های بال ثابت و بال متحرک را یکجا دارند.
موتور هواپیما وظیفه تأمین نیروی پیش‌رانش (در هواپیماهای با بال ثابت) یا چرخاندن پروانه و پیش‌رانش (در هواپیماهای با بال متحرک) را دارد.
تا اواخر جنگ جهانی دوم موتور هواپیماها از نوع پیستونی یا موتور احتراق داخلی بود. اکنون بیشتر هواپیماها از موتور جت استفاده می‌کنند. در بعضی هواپیماهای آزمایشی و نظامی از موتور موشکی استفاده می‌شود.
در هواپیمای بی‌موتور برای پیش‌رانش از نیروی گرانش زمین استفاده می‌شود. بادپر (گلایدر) نوع رایج هواپیمای بی‌موتور است. هواپیمای بی‌موتور را باید پیش از شروع پرواز با ابزاری جدا از آن به ارتفاعی مناسب رساند و پس از آن هواپیما می‌تواند با استفاده از نیروی گرانش و جریان‌های هوائی پرواز کند. در سالهای گذشته شرکت مادو موفق به ساخت اولین موتور هواپیما در ایران شد که کاربرد نظامی دارد.
اصطلاح هواپیمای نظامی طیف وسیعی از هواپیماها را، از هواپیمای مدل گرفته تا بزرگ‌ترین هواپیمای جهان، در بر دارد. بسیاری از این هواپیماها فقط در اختیار ارتش‌ها و نیروهای هوائی کشورها است ولی بعضی از هواپیماهای نظامی با تغییر دادن هواپیماهای غیرنظامی به کارهای گمارده می‌شوند. جنگنده‌ها و هواپیماهای ترابری نظامی دو دسته شناخته شده‌تر هواپیمای نظامی هستند.
هواپیماهای غیرنظامی نیز گستره وسیعی دارند و برای جابجائی مسافر یا بار و نیز تفریح و پژوهش و خدمات به‌کار می‌روند. استفاده نظامی از هواپیمای غیرنظامی برپایه قانون‌های بین‌المللی ممنوع است ولی گاه کشورها مخفیانه چنین می‌کنند.
برخی از هواپیماهای نظامی قدیمی با تغییراتی برای تفریح و پژوهش به هواپیمای غیرنظامی تبدیل شده‌اند.
مخترع هواپیما به معنی امروزی را برادران رایت می‌دانند ولی با توجه به کوشش‌های هم‌زمان دیگران، برخی این نکته را قبول ندارند.
به‌هرحال کوشش برای پرواز سابقه‌ای بسیار دورتر از کار برادران رایت دارد. ذکر وسیله پروازی که با استفاده از چند پرنده ساخته شده در اساطیر ملل مختلف شاید اولین کوشش بشر برای طراحی هواپیما به‌شمار رود. مواردی که افرادی با بستن بال یا پارچه به‌خود برای پرواز از بلندی به پایین پریده‌اند نیز در تاریخ آمده‌است.
لئوناردو داوینچی نابغه ایتالیایی طرح‌های زیادی برای وسایل پرنده (مثلاً هلیکوپتر)از خود به‌جا گذاشته‌است.
اوتو لیلینتال آلمانی را اولین کسی می‌دانند که توانست با بستن بال به خود پروازی کوتاه را انجام دهد ولی چهل سال قبل از او سر جرج کی‌لی انگلیسی همین کار را با یک هواپیمای بی‌موتور ساخت خودش کرده بود.
در اواخر قرن نوزدهم و اوائل قرن بیستم کوشش برای ساخت هواپیمایی که قابل کنترل باشد (یعنی به خواست خلبان به چپ و راست و پائین و بالا برود) در فرانسه و آمریکا شدت گرفت. اولین پرواز کنترل شده به نام برادران رایت ثبت است. آنها این کار را در 17 دسامبر 1903 به طور آزمایشی انجام دادند و در سال 1905 هواپیمای آنان (پرنده? رایت 3) کاملا تحت کنترل بود و می‌توانست به طور پایدار پرواز کند.
|
چه موقع اولین هواپیما، پرواز کرد بنابراین یک وسیله جدیدی باید اختراع یا درست می شد و تا آنجائی که می دانیم «راجر بیکن» اولین کسی بود که پیشنهاد کرد: «ممکن است با ساختن موتوری که یک نفر هدایت آن را بر عهده داشته باشد، به این آرزوی دیرینه جامه عمل بپوشاند یعنی عمل پرواز در هوا را انجام دهد.»!! در قرن هفدهم، توجه بشر به پروازهای «سبک تر از هوا» معطوف گردید. بنابراین اولین پرواز با بالون هائی که از هوای گرم و هیدروژن پر می شدند انجام گرفت. گر چه یکی از معایب بزرگ بالون این بود که ساکنین بالون کاملاً در اختیار و دستخوش تغییرات هوا بودند و دائماً به وسیله باد این طرف و آن طرف برده می شدند. به این ترتیب، بشر هنوز برای رسیدن به یک پرواز واقعی راه زیادی در پیش داشت. اولین ماشین پرواز، سنگین تر از هوا، یک هواپیمای بی موتوری ساده بود که در سال 1804 ساخته شد. ظرفیتش، 154 اینچ مربع بود که روی یک میله نصب شده بود و دارای دُمی هم در عقب بود. در سال 1848، «جان استرینگ فلو»، اولین کسی بود که هواپیمای یک باله را که به وسیله نیروی بخار به حرکت در می آمد، ساخت. طول این هواپیما سی پا بود. پس از این که آزاد می شد، به تدریج بالا می رفت و با یک وسیله ساده ای هم که روی آن نصب کرده بودند می توانستند صعود آن را متوقف کرده و فرود ایند. روسها ادعا می کنند که یک نفر روسی به نام الکساندر موژائیسکی، در سال 1882 اولین کسی بوده که با یک هواپیمای بخاری، پرواز کرده است. در 1896 دکتر «ساموئل پیریونت لنگلی» توانست یک پرواز موفقیت آمیز انجام دهد. بدین معنی که توانست 3250 پا با سرعت 25 میل در ساعت پرواز کند. بال هواپیمای او، 16 پا طول داشت. در 17 دسامبر 1903، «اوریل رایت» شروع به ساختن یک موتور برای هواپیمای خود کرد یعنی با قدرت خود هواپیما را به هوا برد. البته این یک پرواز با استاندارد امروزی نبود و فقط 120 پا با سرعت 31 میل در هر ساعت، ارتفاع می گرفت. ولی همین هم کافی بود که آوریل و برادرش ویلبر را مصمم سازد که برای اولین بار هواپیمائی ساخته و پرواز دهند و پرواز آن به وسیله نیروی بخار نباشد، بلکه با قدرت خود هواپیما، به پرواز در آید. بالاخره معروفست که یک نفر به نام « پرستون واتسون» پرواز موفقیت آمیزی را در سال 1902 با یک هواپیمای دو باله ای که موتور در آن کار گذاشته بودند، انجام داد. ولی این ادعا تا به حال رسماً تأیید نگردیده است. |
برادران رایت، ارویل رایت (به انگلیسی: Orville) متولد ?? اوت ???? (میلادی) در گذشته در ?? می ???? (میلادی) و ویلبر رایت (به انگلیسی: Wilbur) متولد ?? آوریل ???? (میلادی) در گذشته در ?? ژانویه ???? (میلادی) دو برادر آمریکایی اهل اوهایو بودند که به خاطر اختراع اولین هواپیمای قابل کنترل توانمد و سنگین تر از هوا در تاریخ ?? دسامبر ???? (میلادی) مشهور شدند.
آنها سالها بر روی گلایدرها و وسایل نقلیه مشابه قبل از نخستین پروازشان کار می‌کردند. آنها همچنین بخاطر ابداع اولین روش منطقی برای هدایت هواپیما اشتهار دارند.
ارویل در ???? بدنیا آمد و ? سال از برادرش ویلبر بزرگتر بود.آنها فرزند سوم و ششم خانواده‌ای با هفت فرزند بودند[?].انها ابتدا به دوچرخه فروشی و دوچرخه سازی روی آوردند.پس از پس اینکه خبری در روزنامه در روزنامه مبتنی بر مرگ یک گلایدر سوار خواندند ترغیب گشتند تا اطلاعاتی در این زمینه کسب کنند.در ???? (میلادی) گلایدر مدل و در تابستان ???? (میلادی) اولین گلایدر واقعی آنها برای آزمایش آماده شد.آنها کیتی هاوک را برای این موضوع انتخاب کردند.اما پرواز آن چندان موفقیت آمیز نبود.گلایدر بعدی آنها قناری نام گرفت.سپس مطالعات بیشتر روی این موضوع انجام دادند و دریافت که از مشکلات محاسباتی رنج می‌برند.سر انجام آنها توانستند در ?? دسامبر ???? اولین هواپیمای خود را ? بار به پرواز در آورند[?].
